Al enige tijd is er een asielzoekerscentrum voor 600 mensen gevestigd in Overmaze. Op 15 september 2015 nam een overgrote meerderheid van de gemeenteraad op initiatief van de PvdA een motie aan die het stadsbestuur opriep op zoek te gaan naar meer ruimte voor opvang van asielzoekers in onze stad. Lange tijd bleef het rond dit thema relatief rustig in Maastricht, maar dat veranderde toen onlangs bekend werd dat er twee nieuwe locaties bij komen: een locatie voor 190 mensen gedurende twee jaar in Malberg en een locatie voor 330 mensen gedurende vijf jaar in Villapark/Sint Pieter. GroenLinks vindt uitbreiding van de capaciteit een goede zaak en we zijn ook blij met de spreiding over de stad. Hoewel de weerstand in Villapark en Malberg heftiger is dan eerder in Limmel, waren we ons ervan bewust dat die weerstand er kon komen. Voor GroenLinks geldt evenwel als uitgangspunt dat een stad van 125.000 inwoners als Maastricht prima in staat is om 1.120 vluchtelingen op te vangen.

In de afgelopen periode voerde de fractie verschillende gesprekken met burgers in Limmel, Malberg en Villapark. We zijn bij mensen in de vergaderruimte, de woonkamer en de achtertuin geweest en zijn het gesprek aangegaan. Opvallend is het contrast tussen de buurtbewoners in Limmel, waar al geruime tijd sprake is van asielzoekers in Overmaze, en de inhoud van de gesprekken in Malberg en Villapark, waar de vluchtelingen nog in de beoogde locatie hun intrek moe(s)ten nemen. De zorgen lopen uiteen van een gebrek aan privacy en culturele verschillen met de nieuwe buren tot veiligheid en rechtvaardigheid ("help eerst hulpbehoevende Nederlanders"). Kort samengevat komen de zorgen neer op drie thema's: de wenselijkheid van de opvang van vluchtelingen in Nederland, de vraag of de betreffende locatie geschikt is voor vluchtelingenopvang (in deze orde van grootte) en ten slotte de rol van de gemeente en de ruimte voor de burger om er wat van te vinden.

Juist omdat we veel - en soms met scherpe pen of op stevige toon - benaderd worden door burgers met een verzoek om een reactie, vinden we het belangrijk om in te gaan op enkele van die zorgpunten, om daarmee tevens uitleg te geven over onze overwegingen. Fractievoorzitter Gert-Jan Krabbendam licht toe.

Waarom moeten we vluchtelingen opvangen in Maastricht?

"Voor GroenLinks Maastricht is het geen vraag of je voor of tegen vluchtelingenopvang bent. De kost van vluchtelingen naar Europa is een feit en wij als gemeenteraad hebben geen invloed op hoeveel er daarvan naar Nederland komen. Voor ons staat wel voorop dat je mensen die vragen om hulp niet de deur wijst en wij vinden dat iedere gemeente in Nederland zijn verantwoordelijkheid daarin moet nemen. Met een capaciteit van 1.120 mensen gaat het om minder dan 1% van de Maastrichtse bevolking, en daarmee komen we niet in de buurt van wat onze stad aankan. Het is voor ons bovendien geen keuze tussen vluchtelingen of andere mensen in onze stad die het moeilijk hebben: er is geen sprake van dat de hulp voor de één ten koste gaat van de ander. Dat doen we onder andere door even hard energie te steken in het Maastrichtse armoede- en achterstandenbeleid. We willen ervoor waken dat kwetsbare groepen in onze samenleving tegen elkaar worden uitgespeeld door rechtse politici die roepen dat alle problemen in Nederland zouden worden opgelost 'als we de grenzen maar dicht doen'. Als we een hek om Nederland heen zetten, hebben we vooral onszelf daarmee en worden kwetsbare mensen alleen maar harder getroffen. Hoe wij nú omgaan met vluchtelingen, zal bepalen hoe de geschiedenis over ons zal oordelen."

Het heeft geschort aan goede communicatie en inspraak

"Een veel gehoorde klacht - ook bij voorstanders van opvang - is de wijze waarop de gemeente heeft gecommuniceerd over de komst van de asielzoekers. Omwonenden hebben zich overvallen gevoeld, en zeker tegenstanders vinden dat ze van tevoren hadden moeten worden gehoord over het voornemen, voordat het college het besluit had genomen. De door het college gehanteerde volgorde van communiceren en besluiten is echter bewust gekozen, onder de gedachte dat omwonenden zich altijd overvallen zullen voelen bij het plotseling opdoemen van de mogelijkheid dat er asielzoekers om de hoek gevestigd kunnen worden. Het college heeft er daarom voor gekozen om direct na het besluit dit te communiceren en vervolgens omwonenden uit te nodigen voor een informatieavond in dezelfde week. Er is ook gekozen voor een duidelijke boodschap: de asielzoekers komen er, maar we willen wel graag in gesprek over de omstandigheden waaronder dit gebeurt.

GroenLinks Maastricht kon en kan zich nog altijd vinden in die handelswijze, niet alleen omdat wij voorstander zijn van meer capaciteit voor opvang van asielzoekers in onze stad, maar ook omdat we tot op heden het volste vertrouwen erin hebben dat onze burgemeester en haar ambtenaren in alle integriteit, oprechtheid en rechtvaardigheid oplossingen zoeken en vinden voor de problematiek waar omwonenden mee te kampen krijgen. Tegelijkertijd kan de Maastrichtse politiek niet zo maar voorbij gaan aan zo'n breed door burgers gegeven signaal dat hun beleving niet hetzelfde is geweest. Het lijkt ons dan ook zeer verstandig op een later moment, wanneer de grootste gemoederen wat meer bedaard zijn, daarover met de stad het gesprek aan te gaan hoe het anders had gemoeten."

Kleinschaligheid?

"In het gebouw aan de Parkweg in Villapark worden maximaal 330 vluchtelingen gevestigd en in de gebouwen in Malberg 190. Ook in de gesprekken die ik in april voerde met bewoners van de Parkresidentie en de achterburen van het gebouw aan de Blekerij was dit een zeer manifest bezwaar. Veelal zegt men 'vluchtelingenopvang: prima, maar dan kleinschalig'. Dit onderwerp heeft ook in de gemeenteraad tot interpretatieverschillen geleid. De Gouverneur heeft ons met zijn uitspraken 'in Limburg liever kleinschalig' eigenlijk een beetje het bos in gestuurd, omdat hij bij veel mensen een verwachting heeft geschapen, maar niet duidelijk heeft gemaakt wat dan volgens hem kleinschalig zou moeten zijn. Bij grootschalig heeft iedereen een beeld: een tentenkamp van 2.500 als het inmiddels opgeheven Heumensoord. Maar voor COA zijn locaties van 190 (in Malberg) en 330 (in Villapark) kleinschalige vormen van opvang ten opzichte van de gemiddelde grootte van 600-1.000. Aantallen van 50-100 klinkt op zichzelf mooi, maar is voor COA met de huidige vluchtelingenstromen en hun financiële beperkingen niet te verhapstukken. Op iedere locatie moet immers 24/7 toezicht en een team van hulpverleners zijn. Dat neemt niet weg dat omwonenden daar een ander gevoel bij kunnen hebben. Hoe het dan ook in realiteit zal uitpakken, voor de omwonenden zelf zijn de zorgen op dit moment reëel en daarom is het belangrijk dat daar serieus naar gekeken wordt. Maar we vertrouwen erop dat er goed is nagedacht over de aantallen en dat dit, door goede afspraken met COA en de bewoners van het AZC, geen noemenswaardige overlast gaat opleveren."

Heeft het meedoen aan de klankbordgroep zin?

"De grootste tegenstanders in Malberg lijken zich hard af te zetten tegen de klankbordgroep. In één gesprek in Villapark dat werd gevoerd door mij en fractiegenote Marlise Korsten, werd ook betwijfeld of deelnemen aan de klankbordgroep zin heeft. Het koppel op leeftijd had een ruime opsomming aan punten, die wij hen aanraadden in te brengen bij de klankbordgroep. Daar zagen de drie weinig in en voor de oplossing keken zij naar ons. Toch is dat jammer. Deze mensen spraken hun zorg uit over het voornemen om de ingang van het gebouw te verplaatsen naar de achterzijde, aan de kant waar zij wonen. Dit is nota bene gebeurd op verzoek van de bewoners van de Parkresidentie, die aan de voorkant wonen. Ook verwachtten de drie overlast van het zoemende geluid van de ventilatie van het gebouw. De klankbordgroep is juist bedoeld om dit soort dingen in te brengen, zodat daar een oplossing voor gevonden kan worden in overleg met COA. Uitzonderingen daargelaten, kennen omwonenden de situatie het best en kunnen zij ook het best samen met COA zoeken naar oplossingen. Aan ons raadsleden is het vervolgens om in te grijpen wanneer dit aantoonbaar niet gebeurt bij reële problemen. De aanwijzing dat dat nodig is, hebben we tot nu toe niet gehad."

Inkijk en de aantallen

"Sterker nog, we krijgen juist signalen dat zaken vanuit de klankbordgroep goed worden opgepakt. Toen ik enkele weken geleden in de achtertuin stond bij mensen in de Blekerij (Villapark) en de Morgenruwe (Malberg), was het ook mij duidelijk dat er maatregelen getroffen moest worden in verband met de privacy. In Villapark zijn enkele ramen en een terras van het gebouw zeer kort gelegen op de achtertuin van enkele bewoners daar, met alle inkijk in de woonkamer van dien. Direct daarna heb ik de burgemeester hierover gebeld, die me verzekerde dat dat zou worden opgepakt. De betreffende ramen worden geblindeerd, er komen daar dan bijvoorbeeld opslagruimtes of een bioscoopruimte, en de toegang tot het dakterras wordt verboden. Een pad dat direct langs de tuin loopt, wordt afgesloten. Ook in Malberg treft men vergelijkbare voorzieningen, waar een scherm wordt geplaatst om inkijk in de tuin te voorkomen. Daarmee is de privacy gewaarborgd. Daar waar geblindeerde ruimtes komen, zullen overigens dus geen mensen kunnen wonen, en dat heeft dan weer gevolgen voor het aantal mensen dat maximaal kan worden gehuisvest en dus (wat) lager zal zijn dan 330."

Kritiek op het Buurtnetwerk

"Bij sommige tegenstanders in Villapark en Malberg bestaat het misverstand dat de gemeente het resptievelijke buurtnetwerk om instemming heeft gevraagd en dat het buurtnetwerk daarmee een besluit heeft genomen, waar buurtbewoners niet om hebben gevraagd. Dat is dus niet het geval. De gemeente heeft inderdaad gesprekken met buurtnetwerken om opvattingen te peilen, net zoals met andere relevante belangengroepen en organisaties, maar vraagt ze niet om een besluit te nemen of om instemming. Dat kan ook niet, want een buurtnetwerk is geen democratisch verkozen vertegenwoordiging. Uiteraard zijn we wel trots op burgers in onze stad, die - ondanks de soms heftige en zelfs intimiderende protesten van tegenstanders,  zoals sommigen in Malberg - hun nek uitsteken en het beste van de opvang van asielzoekers willen maken, simpelweg omdat ze staan voor hun opvattingen van rechtvaardigheid, barmhartigheid en gastvrijheid."

Hoe zit het met het asbest in de gebouwen?

"We hebben vlak voordat we langs de deuren zijn gegaan in Villapark de gelegenheid gehad om kort even binnen te kijken in de beoogde locatie aan de Parkweg, waar de asbestverwijderaars net even pauze aan het houden waren en één van de werklieden zo vriendelijk was om ons binnen te laten. Hoewel de aanwezigheid van asbest niet gebagatelliseerd moet worden, kregen we de indruk dat het een beperkt probleem is dat op vakkundige en zorgvuldige wijze door de werklieden opgepakt wordt."

Heftige weerstand

"In de afgelopen weken zijn de emoties rondom dit thema flink opgelopen. Er zijn mensen in Malberg opgepakt wegens brandstichting en bedreiging. De toon en aard van de woorden is ook verhevigd. We zijn van opvatting dat de burgemeester, bepaalde fracties en afzonderlijke raadsleden, en zelfs onschuldige omstanders door sommige mensen zeer onfatsoenlijk bejegend zijn op sociale media, in brieven en op straat. We horen dat sommige voorstanders hun mond niet meer open durven te doen, uit angst voor enkele tegenstanders in hun wijk. De vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar houdt op als deze de veiligheid of vrijheid van anderen in het gedrang brengt. Polarisering van de samenleving helpt ons niet verder. We hopen daarom dat alle Maastrichtse gemeenteraadsleden hun verantwoordelijkheid nemen om de polarisering tegen te gaan en dat ze zich uitspreken als de integriteit van de burgemeester en die van collega-raadsleden ten onrechte in twijfel getrokken wordt."

Maar voorstanders zijn er ook!

"Sterker nog, wij hebben het beeld dat de voorstanders van opvang in de meerderheid is. Er is een kleine, maar heftige groep binnen een minderheid van tegenstanders die flink van zich laat horen. In de gesprekken die we hebben gevoerd, spraken we een heel deel bewoners die de komst van het AZC geen probleem vinden of als uitgesproken voorstander het ronduit positief vinden dat ook in een wijk als Villapark een AZC komt. Als voorstanders van uitbreiding van de AZC-capaciteit in Maastricht, vinden wij het hartverwarmend dat veel mensen in Limmel, Villapark/Sint Pieter en Malberg dit in de gemeenteraad bijna unaniem genomen besluit kunnen waarderen en dat een deel van hen zich heeft aangemeld als vrijwilliger of van plan is dat te doen. Wij zijn er trots op dat Maastricht haar verantwoordelijkheid heeft genomen, en wij zijn ook trots op de inwoners van Maastricht die - vaak in stilte en anoniem - op positieve wijze daaraan bijdragen."

Hoe nu verder? Reageren?

Bij een eerdere Trek-aan-de-bel actie in Limmel kwam een beeld naar voren waarin inmiddels negen van de tien bevraagden neutraal of positief stond tegenover de aanwezigheid van het AZC in Overmaze. "Dat bevestigde ons beeld van de stelling van COA dat mensen huilen wanneer het AZC komt en dat ze huilen wanneer het AZC vertrekt; met andere woorden dat de ervaringen van omwonenden vaak positiever blijken te zijn dan hun zorgen vooraf", aldus Krabbendam. "Tegenstanders in Malberg en Villapark hebben we dan ook uitgenodigd om ons over een half jaar te laten weten hoe het gaat, of het nu gaat om positieve of negatieve ervaringen." GroenLinks Maastricht is sowieso zeer benieuwd naar uw ervaringen, uw zorgen en uw reactie. Reageren kan altijd via fractiemaastricht@groenlinks.nl.