Armoede is een groot probleem in Maastricht. De participatiewet geeft veel beperkingen, waardoor de armoede niet minder wordt en zeker niet wordt opgelost. Het idee om een basisinkomen te introduceren om dit probleem te kunnen bestrijden komt maar niet van de grond.
Meer dan een jaar geleden ontstond een gesprek met een aantal politieke partijen en wethouder Willems over de mogelijkheid om een experiment met het basisinkomen te doen. Dit zou uitgaan van vertrouwen, waar de huidige participatiewet alleen lijkt uit te gaan van wantrouwen. “De bijstandsgerechtigden ervaren dat wij zeggen wat zij moeten doen”, vertelde een beleidsambtenaar. Een vertrouwensexperiment lijkt dus heel erg op zijn plaats. De eigen regelgeving in de uitvoering van de participatiewet is vaak te belemmerend.
Waarom zijn er nog steeds geen stappen genomen? Onder aanvoering van GroenLinks-Kamerlid Linda Voortman heeft de Tweede Kamer een jaar geleden ingestemd met experimenten met een regelvrije bijstand. In reactie daarop moest de staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA) een algemene maatregel van bestuur (AMVB) ontwerpen om dit mogelijk te maken. Die AMVB is op 30 september bekend gemaakt. In dat besluit heeft de staatsecretaris eisen gesteld, die het vertrouwensexperiment volledig onmogelijk maken. Zij wil bijvoorbeeld alleen laten onderzoeken hoe de participatiewet m.b.t. arbeidsinschakeling doeltreffender kan worden uitgevoerd. Verplichtingen en voorwaarden worden daarin gedetailleerd beschreven. Er mag alleen uitgegaan worden van algemeen geaccepteerde arbeid, waar onbeloonde activiteiten zoals vrijwilligerswerk en participatieplaatsen niet aan voldoen. Daarmee heeft de staatssecretaris de bodem gelegd voor een “controle experiment” en de nek omgedraaid voor de uitvoering van een “vertrouwensexperiment”.
Vanuit GroenLinks willen we streven naar de invoering van een basisinkomen. Intern hebben we daar ook best wel kritische vragen over, maar we denken dat het element vertrouwen een dusdanig appel doet op de autonomie van mensen, dat ze daarmee in beweging kunnen komen. De klem en beperking van de participatiewet, de verplichtingen en eisen waar je aan moet voldoen zijn zo beperkend dat onze stelling is dat ieder weldenkend mens daar inactief en ongemotiveerd door raakt.
De AOW geeft ook geen oplossing voor de armoede. Het is voor een beperkte doelgroep een vorm van basisinkomen. Immers er worden geen beperkingen opgelegd. Maar ook onder aow-ers zien we dat er een armoedeprobleem heerst. Dus de invoering van een basisinkomen alleen is geen oplossing van het armoedeprobleem. Het schept wel voorwaarden om in actie te kunnen komen. Het geeft de mogelijkheid om het welzijn te vergroten.
GroenLinks is op zoek naar meer doelgerichte acties om het armoedeprobleem aan te pakken. Bijvoorbeeld onze motie “in armoede opgroeiende jeugd en omgangsbegeleiding”. Maar dat heeft nog niet geleid tot concrete acties die zicht geven op een doelgerichte aanpak.
Dinsdag 29 november is er in een bijeenkomst van de raad over het vertrouwensexperiment benoemd dat het niet zinvol is mee te gaan met de experimenten die vanuit de AMVB met al zijn beperkingen worden ontwikkeld. Het lijkt verstandiger om als Maastrichtse overheid zelf de randen van de mogelijkheden van de wet op te zoeken en de beperking van eigen regels op te heffen. Want er is een grote meerderheid die het met ons eens is dat vertrouwen nodig is om de mensen in armoede of in de bijstand ruimte en autonomie te geven, waardoor ze in staat zijn een nieuw perspectief te ontwikkelen. Hulp is en blijft nodig.
Hans Passenier