Het zit niet mee met de erfenis van Steve Stevaert, vroeger de ideeën generator van de S.P.A. in Belgisch Vlaanderen. In zijn tijd werd het plan Spartacus opgesteld. Een ambitieus plan om Oost Limburg met behulp van modern openbaar vervoer te ontsluiten. Snelbuslijnen en op hoofdroutes een lightrail. Drie lightrail lijnen stonden op het verlanglijstje: van Hasselt naar Maastricht, Maasmechelen en regio rond Lommel. Coen van der Gugten licht namens GroenLinks toe welke belangen in dit dossier spelen.
Het openbaar vervoer in de regio is sterk verouderd. Oude, boemelende bussen maken van elke trip een onderneming en het spoorwegennet is van voor 1950 en mist elke (NMBS) ambitie om te investeren in de toekomst. Er is geen sprake van concurrentie met autovervoer, zodat mensen nauwelijks verleid worden die thuis te laten staan. Tot overmaat van ramp is ook de wegenstructuur in de regio zwaar verouderd. Kortom een verouderde infrastructuur die echt gemoderniseerd moet worden.
Maastricht geniet van dit alles natuurlijk mee: elke dag zijn er zo'n 200 busbewegingen in de stad die ons ouderwetse diesel uitstoot opleveren. Een moderne railverbinding zou daar een eind aan maken. Welke ambities heeft het Spartacus plan? De regio Belgisch Limburg ontsluiten door grotere kermen via een reeks van kleinere met elkaar te verbinden. Daarnaast realiseert Spartacus betere verbindingen met de omgeving, zoals de lijn naar Maastricht. Als je nu per trein van Hasselt naar Maastricht wilt, dien je de trein via Luik te nemen, voorwaar een dagtocht.
De keuze voor een lightrail hebben de Belgen gemaakt: in hun ogen de juiste middenweg tussen een trein, die vooral steden verbindt, en een tram die bij elke steen stopt en daardoor in snelheid en comfort tekort schiet.
Zoals bekend heeft Maastricht in grote meerderheid besloten mee te willen doen met lijn 1 van het Spartacus project. We hoeven maar een klein stukje op Nederlands gebied te realiseren en de exploitatie, de risico's van het gebruik, ligt geheel in handen van de Lijn, de Belgische vervoersmaatschappij die de lightrail gaat runnen. Omdat de Belgen graag aansluiting wilden op vervolgvervoer in het buitenland, werd het een ambitie om het eindpunt bij het station te realiseren.
Iedereen voor, so far so good.
En toen begon de ellende. In België veranderde na verkiezingen het politieke landschap. De N-VA werd de grootste partij. Hoewel ze deel is van een coalitie die de "tram" nog steeds wil, is de N-VA zelf tegenstander en doet ze informeel haar best Spartacus te doen struikelen. De kosten bleken ook steeds hoger uit te vallen en dat deed de steun geen goed.
En in Maastricht liepen we tegen de Wilhelminabrug aan. De brug bleek alleen tegen zeer hoge kosten geschikt te maken voor een lightrail. Teveel kosten bleek na nader onderzoek. Op zoek naar een redelijke oplossing stelt Maastricht nu voor om een voorlopige eindhalte bij Mosae Forum te realiseren. Het verlies aan reizigers door het niet bereiken van het station viel mee, bleek uit onderzoek en de stad sprak de ambitie uit op termijn toch naar het station door te willen rijden.
Belgische N-VA bestuurders zagen in het voorlopig niet bij het station komen een prachtig argument om in eigen land te roepen: "Nederland wil niet naar het station, daardoor is Spartacus niet realiseerbaar. Nederland trekt de stekker uit het project.".
Kortom, men denkt een Nederlandse stok te hebben om het project te doen struikelen.
Als je in een gebied een nieuwe ontwikkeling wilt realiseren, zoals een lightrail, dan heb je een bestemmingsplan nodig om dat bestuurlijk netjes te regelen. Uit de ontwikkelingen rond de brug concludeerde de Raad van State dat het bestemmingsplan dat bij haar ter beoordeling voor lag, vernietigd diende te worden. Naast procedurele argumenten, was de constatering dat de eindhalte station niet binnen 10 jaar gerealiseerd kon worden de reden het bestemmingsplan naar de prullenbak te verwijzen. Een zeperd voor de stad, die nu opnieuw een bestemmingsplan zou moeten opstellen. En dat kost tijd en geld. In België was het koren op de molen van diegenen die het plan willen laten struikelen.
Hoe komen we hier uit?
De raad van Maastricht heeft besloten een nieuw bestemmingsplan te willen opstellen, dat moet nu eenmaal als je de lightrail wilt aanleggen. Maar wil dan wel eens van de verantwoordelijken in België horen of zij zélf nog verder willen met het Spartacus plan. En dus heeft de raad besloten dat eerst maar eens aan de verantwoordelijken in België te vragen.
Voor alle duidelijkheid: Maastricht heeft voortdurend in meerderheid besloten aan het project mee te willen doen en wil dat nog steeds. Financieel zitten we in Maastricht binnen de begroting. De brug is een probleem, maar het valt te verwachten dat de 50 jaar oude brug over een aantal jaren toch vervangen dient te worden tbv de toenemende containervaart over de Maas. En dat schept kansen om de overtocht alsnog te realiseren.
Wat vindt Groenlinks?
Een kans om in de regio een grote stap voorwaarts te maken bij het verbeteren van het openbaar vervoer wordt niet vaak geboden. Als Spartacus struikelt zal het o.i. weer tientallen jaren duren voordat het beschadigde vertrouwen tussen ons en onze Belgische buren is hersteld, de financiën voor zo'n investering weer bijeengesprokkeld kunnen worden en er in de politiek voldoende visie is om voor een langere toekomst strategische beslissingen rond openbaar vervoer te nemen.
Dit soort grote investeringen doe je voor de zeer lange termijn. In b.v. Noord Frankrijk zijn voldoende voorbeelden van soortgelijke investeringen die positief hebben gewerkt voor duurzaamheid in mobiliteit en veel economie langs zo'n lightrail traject op gang hebben gebracht.
En dat hebben we nodig: schoner en comfortabeler vervoer in de regio en dus ook naar Maastricht.
Ontsluiting van de regio waardoor economie langs het traject een impuls krijgt. Mensen verleiden om minder de auto te gebruiken omdat de lightrail vaak, snel, goedkoop en comfortabel voor de verbinding zorgt.
Coen van der Gugten