Ooit nam het stadsbestuur zich trots voor om in het hele centrum en, wie weet, ook nog in andere buurten, een milieuzone te realiseren. Het stond zonder omhaal in het coalitieakkoord van 2018: Maastricht krijgt een milieuzone.

En dat was niet zonder reden: overal in de steden van Europa wordt deze logische stap in de evolutie van binnensteden gezet. Luchtkwaliteit is voor veel burgers een belangrijk onderwerp geworden en de lucht in de binnensteden  is vaak onder de maat. Je gaat er niet morgen aan dood, maar de kwaliteit van leven heeft er merkbaar onder te lijden. Er was en is dan ook veel steun onder burgers en organisaties van burgers voor plannen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Een deel van de ondernemers realiseert zich ook dat "met elke verbrandingsmotor tot voor de deur moeten kunnen komen" nu toch écht plaats moet gaan maken voor nieuwe mobiliteitsconcepten, juist om op langere termijn de stad bereikbaar te houden voor hun klanten. Het kernwinkelgebied, dat jaren eerder zelfs autovrij is gemaakt, laat zien dat de middenstand daar juist bloeit als nooit tevoren. En de mensen zelf maken het ook duidelijk door steeds massaler met de fiets, te voet of openbaar vervoer te komen.

De toenmalige GroenLinks wethouder bereidde uitvoeringsplannen voor om die milieuzone op een moderne en effectieve manier te realiseren. Door kentekens te registreren met behulp van camera's kon worden nagegaan of een voertuig wél of niét in de milieuzone mocht zijn. En als dat niet zo was kon er bekeurd worden.

Buitenlandse kentekens (toen plm 3% van alle auto's), vooral Belgische en Duitse, waren een (tijdelijk) probleem, omdat die landen toen nog niet de technische gegevens vrijgaven op basis van een kenteken registratie als niet al meteen ook een overtreding was vastgesteld.

Daarom zouden handhavers van de gemeente (BOA's) aanvullend een rol spelen door af en toe individuele buitenlandse automobilisten te controleren.

 

En toen ging het mis

Blijkbaar zaten een aantal politieke partijen niet echt warmhartig in het milieuzone verhaal, want plots waren die Belgische en Duitse auto's een grote "beer op de weg".

"Gelijke behandeling" van de buitenlandse kentekens werd tot ieders verassing de reden om dan maar de hele milieuzone " on hold" te zetten. Een meerderheid, inclusief delen van de coalitie, zette haar eigen voornemen in de ijskast tot de Belgen en Duitsers ook via kentekenregistratie bekeurbaar waren.

In geen enkele andere grensstad in Nederland werd om die reden een milieuzone niet ingevoerd. Het ging tenslotte maar om enkele procenten van de totale aantallen voertuigen en er was op termijn zicht op een Europese regeling om uitwisseling van gegevens toch mogelijk te maken.

Bottomline: een eerste grote stap om de luchtkwaliteit in de binnenstad te verbeteren werd afgeserveerd omdat een paar procent Belgische en Duitse automobilisten vooralsnog niet bekeurd konden worden, anders dan door ze door een BOA staande te laten houden.

Het coalitie akkoord werd hiermee een stuk papier zonder enige waarde, partijen voelden zich er niet aan gebonden.

 

Van uitstel komt afstel

In het huidige coalitieakkoord wordt de milieuzone 1x genoemd. Niet om hem alsnog te willen realiseren, maar om opnieuw te onderzoeken of hij wel voldoende effect heeft.

Terwijl vrijwel alle grotere steden in Nederland (en de rest van Europa) de milieuzone als een eerste logische stap in het toekomstgerichte milieubeheer van hun binnensteden omarmen, doet Maastricht nog maar eens een onderzoek. Terwijl de werkelijkheid om ons heen duidelijk maakt dat je nu eigenlijk aan vervolgstappen toe zou moeten zijn. Als stad kun je de veranderingen in mobiliteit beter omarmen dan tegenwerken.

 

Motie Senioren Partij Maastricht (SPM)

De definitieve klap wordt nu voorgesteld door de SPM: haal al het reserveerde geld voor de milieuzone maar weg, houdt een klein potje achter voor een cosmetisch "je weet maar nooit" en besteed de rest aan andere projecten rond luchtkwaliteit en mobiliteit.

Daarmee is de milieuzone definitief van tafel en gaat het geld "broekzak - vestzak" naar projecten die naast een milieuzone (en vaak daarmee in samenhang) een eigen budget verdienen. Een ordinaire bezuiniging dus: we doen niet méér aan leefklimaat en milieu, maar we verschuiven gewoon geld door een project te killen. Geen woord over de gevolgen daarvan voor de ontwikkeling van de mobiliteit (en dus bereikbaarheid en luchtkwaliteit) in de stad.

Voor GroenLinks is dat een slecht idee. De milieuzone was een eerste grote stap in een reeks van ontwikkelingen die onze stad klaar moeten maken voor de toekomst. Mobiliteit verandert. Thema's als luchtkwaliteit, veiligheid, herverdeling van ruimte en faciliteren van de massaal gekozen "nieuwe" vormen van vervoer (zoals fietsen en lopen), klimaatverandering (hittestress), verduurzaming en energietransitie zijn allemaal puzzelstukken. En met die puzzelstukken moeten we een samenhangend beeld voor de toekomst maken.

Zonder duidelijke stappen om onze automobiliteit in nieuw en passend vaarwater te helpen, gaan we die puzzel niet compleet kunnen leggen.

 

Wat kunnen we dat wél doen?

GroenLinks Maastricht blijft zich inzetten voor een leefbaarder en bereikbaarder binnenstad door eerlijk te zeggen dat ook auto's en nu vooral die met verbrandingsmotoren niet aan verandering ontkomen.

De milieuzone was daarin de eerste stap. Als we in Maastricht die stap niet zetten, stelt GroenLinks voor om de volgende stap dan wél te zetten: Maak grote delen van de de stad autoluw. En doe dat met faire spelregels. Autoluw betekent niet "autovrij". Er zijn altijd mensen die een goede reden hebben om met een auto ergens te moeten kunnen komen: loodgieters, een klant die iets groots ophaalt, iemand met een handicap, .....

Autoluw gaat over de herverdeling van ruimte, meer veiligheid én schonere lucht. Mensen komen massaal te voet (en het OV) en met de fiets naar het centrum. Voor al die mensen maken we meer ruimte, het verblijf veiliger en de lucht schoner door het aantal auto's te beperken. En die auto's faciliteren we ook door rond de stad goede en goedkope P&R plekken met snel OV te realiseren. P&R noord laat zien dat dat zomaar een succes kan worden. P&R lokaties horen bij een moderne stad en in de binnenstad wordt de auto van een dominante groep uiteindelijk een kleine minderheid.

Autoluw kan ook heel goed in samenhang met de invoering van de nieuwe "Zero Emission Stadslogistiek" (de schone en efficiënte bevoorrading van bedrijven in het centrum) gerealiseerd worden, ook omdat daarvoor hetzelfde camerasysteem kan worden gebruikt.

En als u nog twijfelt, kom dan eens op een winkelzaterdag kijken naar de file ronkende auto's die bij het Keizer Karelplein staat te wachten tot ze eindelijk de Vrijthof garage binnen mogen. Of op een andere plek, zoals de Grote Gracht, waar nu benzine en diesel voertuigen de sfeer bepalen terwijl de grote aantallen fietsende en lopende bezoekers van onze stad liever in de schaduw van bomen zouden lopen, die er nu niet staan omdat er geen plek voor is.

Coen van der Gugten,

GroenLinks Maastricht.